GENDER (pol. rodzaj, płeć społeczno-kulturowa)

termin obecnie wykorzystywany w języku polskim do określenia płci kulturowej lub płci społecznej, w odróżnieniu od płci biologicznej, którą określa się jako sex. Podobne rozróżnienie przyjmuje się w badaniach naukowych prowadzonych w tym kierunku w innych językach. W tym znaczeniu gender oznacza tworzony w sposób performatywny zespół cech i zachowań, ról płciowych i stereotypów przypisywanych kobietom i mężczyznom przez społeczeństwo i kulturę. Inaczej, gender nazywa się społeczno-kulturową tożsamością płciową.

WHO określa gender jako „stworzone przez społeczeństwo role, zachowania, aktywności i atrybuty jakie dane społeczeństwo uznaje za odpowiednie dla mężczyzn i kobiet”.

W antropologii gender zakłada dychotomię między kobietą a mężczyzną, przeciwstawiając odpowiednio naturę kulturze (kobieta tworzy byt naturalny z samej siebie, a mężczyzna uczestniczy czynnie w tworzeniu kultury; kultura dąży do wykorzystywania natury dla potrzeb ludzkości).

Powyższa dychotomia objawia się też w tym co domowe, czyli prywatne (prace domowe kobiet) przeciwstawiane temu, co publiczne (społeczno-polityczna działalność mężczyzn) oraz w reprodukcji (rozmnażanie – rola kobieca) przeciwstawianej produkcji (wytwarzanie towarów na rynek – rola męska).

 

GENDER CONFORMITY – (proponowane polskie ekwiwalenty – genderowy konformizm, genderowe podporządkowanie się, genderowa zgodność lub pejoratywnie nacechowane: genderowa służalczość)

kompromis płci genderowej osobnika na rzecz jego płci seksualnej (jeśli są one odmienne); zmuszanie się do dostosowania do swojej płci seksualnej i roli społecznej z nią związanej; dążenie do zrównoważenia swojej płci genderowej z płcią seksualną; pogodzenie płci genderowej z płcią seksualną.

 

GENDERFUCK/GENDER BENDER

termin ten odnosi się do świadomego wyśmiewania tradycyjnego pojmowania tożsamości płciowej, ról płciowych i performatywności płci, które zakłada, że nasza tożsamość, rola i orientacja zależą od płci biologicznej. Tradycyjne pojmowanie płci zakłada, że jednostka będzie identyfikować się, postępować i wyglądać zgodnie z normatywnymi wartościami męskości i kobiecości w zależności od własnej płci biologicznej. Osoby genderfuck aktywnie wykraczają poza („zagina”) swoją płciowość. Niektórzy z nich identyfikują się z płcią przypisaną im po urodzeniu, ale kwestionują normy tej płci poprzez androgyniczne zachowanie i przyjmowanie nietypowych ról płciowych. Mogą również określać się jako transpłciowe lub genderqueer, czując, że płeć przypisana im w momencie narodzin jest niedokładnym lub niepełnym opisem ich tożsamości, niektórzy są transseksualistami i pragną zmienić swoją płeć fizyczną poprzez terapię hormonalną lub/i operację korekty płci, podczas gdy inni urodzili się jako osoby interseksualne.

 

GENDER INDENTITY

tożsamość genderowa, tożsamość płciowa, płeć psychologiczna, kulturowa, z którą dana osoba się identyfikuje; u większości ludzi ich tożsamość płciowa zgadza się z ich fizycznymi cechami płciowymi, istnieje jednak sporo jednostek transgenderycznych (zob. transgenderyzm).

 

GENDER MAINSTREAMING

włączenie kwestii płci do głównych nurtów społecznych (takich jak polityka, ekonomia itd.), przedsięwzięte jako światowa strategia promowania płciowej równości; obie płcie są tu w równym stopniu włączane w myślenie koncepcyjne; zajmuje się przede wszystkim krytyką, oceną prawa, działań i programów pod kątem ich wpływu na pozycję kobiet i mężczyzn; jako jedna z wytycznych Unii Europejskiej, obowiązuje również i w Polsce – jest jednym z elementów programu politycznego partii Zieloni 2004.

 

GENDER NONCONFORMITY – (proponowane polskie odpowiedniki: genderowy nonkonformizm, genderowa niezgodność)

niezmuszanie się do uznawania prymatu swojej płci seksualnej nad genderową, niezgadzanie się na spełnianie społecznej roli, jaką w tradycji niesie ze sobą płeć seksualna: może nim być np. dawanie dziewczynkom samochodów do zabawy, ubieranie chłopców w różowe ubrania (na Zachodzie często podejmuje się kwestię genderowego nonkonformizmu w dzieciństwie), zakładanie strojów płci przeciwnej etc..

 

GENDER PERFORMATIVITY – (płciowa performatywność, od ang. gender – płeć kulturowa oraz performance – przedstawienie, inscenizacja)

termin wprowadzony przez Judith Butler, oznaczający w terminologii gender i queer ciągłe powtarzanie i odgrywanie roli płciowej kobiecej bądź męskiej (jako sposób na konstruowanie społeczno-kulturowej płci).

 

GENDERQUEER (GQ)

określa się tak osobę o nietypowej identyfikacji płciowej, np. osobę, która w równym stopniu czuje się przynależna do obu płci, osobę, która nie czuje się związana z żadną płcią lub osobę, która wybiera cechy obu płci i dopiero ich połączenie stanowi odwzorowanie jej poczucia płci.

 

GYNEMIMEZA

transgenderyzm typu M/K, niezadowolenie u mężczyzny z posiadanej płci, upodobnianie się do płci żeńskiej (poprzez zachowanie, ubiór, uczesanie, sposób bycia, czasem dzięki hormonom), jednak bez pragnienia zmiany operacyjnej swego męskiego narządu płciowego na żeński; występuje pragnienie społecznego uznania za osobnika płci żeńskiej (poprzez zmianę imienia, dokumentów).